Prawo Archives - Strona 2 z 4 - Adwokat Mirosław Dyka

13 maj

Odstąpienie od wygranej aukcji na portalu sprzedażowym

Prawo aukcja, licytacja, odstąpienie od umowy 8

Czy można odstąpić od umowy sprzedaży zawartej przez konsumenta w sieci, np. za pośrednictwem portalu aukcyjnego? Jakie znaczenie ma to, że kupujący nie korzystał z przycisku „kup teraz” lecz wygrał licytację? Czy jest to jeden z wyjątków ustawowych wykluczających możliwość odstąpienia od umowy?

Zasada

Prawo do odstąpienia od umowy opisane zostało w art. 27 Ustawy o prawach konsumenta. Konsument w ciągu 14 dni od wydania mu rzeczy może bez podania przyczyny odstąpić od umowy zawartej na odległość (np. przez internet) lub poza lokalem przedsiębiorstwa. Regulacja ta obowiązuje już kilka lat i zdążyliśmy się do niej przyzwyczaić.

Wyjątki od zasady

W ustawie zawarto aż 19 wyjątków od tej zasady. Dotyczy to dość oczywistych przypadków, jak: rzeczy ulegających szybkiemu zepsuciu – mających krótki termin przydatności do użycia, rzeczy spersonalizowanych według indywidualnego zamówienia, dzienników, czasopism itd.

W punkcie 11 przepisu art. 38 ustawy znajduje się następujący wyjątek:

Art. 38 Prawo odstąpienia od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa lub na odległość nie przysługuje konsumentowi w odniesieniu do umów:

(…)

11) zawartej w drodze aukcji publicznej;

Sposoby zawarcia umowy

Sposoby zawierania umów, w tym także umowy sprzedaży, zostały uregulowane w Kodeksie cywilnym. Przewiduje się tam cztery sposoby: oferta, negocjacje, aukcja i przetarg. Oferta i aukcja z pewnością znajdują zastosowanie na portalach pośredniczących w sprzedaży. Przykładowo w regulaminie jednego z serwisów znajdziemy następujące definicje:

OFERTA – propozycja zawarcia umowy sprzedaży Towaru na warunkach określonych przez Sprzedającego, w szczególności zawierających cenę i opis oferowanego Towaru (…)

LICYTACJA – rodzaj Oferty zainicjowanej przez Sprzedającego, w ramach której Licytant deklaruje cenę, za którą gotów jest nabyć Towar.

Wybór między sposobami zawarcia umowy sprzedaży sprowadza się albo do znalezienia przedmiotu wystawionego do sprzedaży z opcją „kup teraz”, albo przedmiotu oferowanego w licytacji. W tej drugiej sytuacji na aukcji zamiast przycisku „kup teraz” znajduje się przycisk „licytuj” oraz pole, w którym należy wpisać swoją ofertę cenową.

Aukcja czy aukcja publiczna?

Powstaje pytanie: czy licytacja na portalu aukcyjnym jest tożsama z aukcją publiczną, o której jest mowa w wyjątku z pkt 11 art. 38 Ustawy o prawach konsumenta? Jeśli tak, to konsument dokonujący zakupu rzeczy na portalu aukcyjnym w drodze licytacji nie będzie mógł skorzystać z ustawowego prawa do odstąpienia od umowy.

Jednak o ile w przepisach Kodeksu cywilnego jest mowa o „aukcji”, to w Ustawie o prawach konsumenta znajduje się sformułowanie „aukcja publiczna”. Różnica może nie jest znacząca, ale dotyczy tekstu norm prawnych, gdzie tego rodzaju detale mają znaczenie. Choćby dlatego, że zgodnie z jedną z naczelnych zasad wykładni prawa zakazuje się takiej interpretacji przepisu, w której określony jego fragment okazałby się zbędny. Gdyby więc „aukcja” i „aukcja publiczna” miały oznaczać to samo, to zbędny stałby się dodatek „publiczna”.

Definicja, stanowisko UOKiK i dyrektywa unijna

Czy aukcja publiczna różni się od aukcji? By to rozważyć sięgnijmy do definicji znajdującej się w Ustawie o prawach konsumenta:

Art. 2 Określenia użyte w ustawie oznaczają:

(…)

6) aukcja publiczna – sposób zawarcia umowy polegający na składaniu organizatorowi aukcji w ramach przejrzystej procedury konkurencyjnych ofert przez konsumentów, którzy w niej fizycznie uczestniczą lub mogą uczestniczyć, i w której zwycięski oferent jest zobowiązany do zawarcia umowy.

Czytając taką definicję możemy mieć wątpliwości. Co oznacza fizyczne uczestnictwo konsumenta w procedurze aukcyjnej? Albo co oznacza możliwość takiego uczestnictwa? W sprawie decydujące stanowisko zawarł Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, według którego aukcja publiczna to:

„Sposób zawarcia umowy, polegający na składaniu organizatorowi aukcji (przedsiębiorcy) ofert przez konsumentów, którzy w niej fizycznie uczestniczą lub mogą uczestniczyć (np. przez swoich przedstawicieli). Zwycięski oferent jest zobowiązany do zawarcia umowy. Dotyczy to np. licytacji dzieł sztuki w domu aukcyjnym. Definicja nie obejmuje aukcji odbywających się za pośrednictwem środków porozumiewania się na odległość (np. w internecie, na specjalnych portalach aukcyjnych), które nie wymagają fizycznej obecności uczestników”.

Taka interpretacja jest zgodna z motywem nr 24 określonym w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/83/UE:

„Korzystanie w celach aukcyjnych z platform internetowych dostępnych dla konsumentów i przedsiębiorców nie powinno być uznawane za aukcję publiczną w rozumieniu niniejszej dyrektywy.”

Podsumowanie

Widzimy więc, że licytacja na internetowym portalu aukcyjnym jest aukcją w rozumieniu przepisów Kodeksu cywilnego, ale nie jest to aukcja publiczna w rozumieniu art. 38 pkt 11 Ustawy o prawach konsumenta. Dlatego każdemu konsumentowi, który wygrał licytację na portalu aukcyjnym, przysługuje ustawowe prawo do odstąpienia od umowy, o jakim mowa w art. 27 ustawy o prawach konsumenta. Niezależnie od tego, który z przycisków konsument „kliknął” – czy „kup teraz”, czy „licytuj” – może on od umowy odstąpić na tych samych zasadach.

Uwaga na relację konsument – przedsiębiorca!

Pamiętajmy, że ustawowe prawo do odstąpienia od umowy przysługuje wyłącznie konsumentowi, który zawarł ją z przedsiębiorcą. Choć to zabrzmi dziwnie, osoba fizyczna nieprowadząca dział. gosp. zawierająca umowę z inną taką osobą nie jest traktowana jak konsument w rozumieniu Ustawy o prawach konsumenta.

Z tego wynika, że od umowy sprzedaży zawartej na odległość między takimi osobami nie przysługuje kupującemu prawo odstąpienia – ani w przypadku kliknięcia w „kup teraz”, ani po wygraniu licytacji.

15 gru

Kurier zostawił przesyłkę u sąsiada…

Mirosław Dyka

Prawo doręczenie, kurier, paczka, sąsiad 4

Czy sposób doręczania paczek „przez sąsiada” jest w zgodzie z obowiązującym prawem, a może raczej z zasadami prawidłowego wykonania umowy sprzedaży i przewozu? Z pewnością może być wygodny, ale może też okazać się problemem dla sprzedawcy przy dochodzeniu roszczeń przez konsumenta.

Podawanie sprzedawcy numeru telefonu kupującego jest powszechnie spotykaną praktyką przy składaniu zamówień w internecie. Numer ten przydaje się do nawiązania szybkiego kontaktu – szczególnie w chwili realizacji dostawy. Kurierzy często dzwonią do adresata, by wcześniej umówić się na odbiór przesyłki. Dzwonią też, gdy nikt im nie otwiera drzwi. W czasie rozmów telefonicznych dochodzi do ustaleń pomiędzy konsumentem – odbiorcą przesyłki, a kurierem – przewoźnikiem. W rezultacie paczka bywa pozostawiana u sąsiada.

Taki sposób doręczenia może być bardzo dogodny dla obu stron. Odbiorca otrzyma paczkę bez opóźnienia i nie musi fatygować się do siedziby przewoźnika. Kurier nie musi próbować ponownego doręczenia i też ma problem z głowy.

Kto jest uprawniony do odebrania przesyłki?

O tym, kto może skutecznie odebrać przesyłkę, decydują przepisy ustawy Prawo pocztowe, które odpowiednio stosuje się także w prawie przewozowym. Z art. 37 Prawa pocztowego wynika, że przesyłkę może odebrać: adresat, jego przedstawiciel ustawowy lub pełnomocnik, osoba pełnoletnia zamieszkała razem z adresatem. Można ustanowić pełnomocnika do odbierania przesyłek, ale wymaga to pisemnego oświadczenia (pełnomocnictwo pocztowe) złożonego w placówce operatora pocztowego.

Wynika z tego, że sąsiad nie jest uprawniony do odbioru przesyłki. Z punktu widzenia prawa pozostawienie przesyłki u sąsiada nie jest równoznaczne ze skutecznym doręczeniem jej adresatowi.

Kto jest odpowiedzialny za doręczenie?

Biorąc pod uwagę, że mamy do czynienia z adresatem – konsumentem w rozumieniu prawa (który nie kupuje rzeczy w celu prowadzenia dział. gosp.), wskazać można przepis kodeksu cywilnego dotyczący zasad odpowiedzialności za doręczenie przesyłki:

Art. 548 § 3. Jeżeli rzecz sprzedana ma zostać przesłana przez sprzedawcę kupującemu będącemu konsumentem, niebezpieczeństwo przypadkowej utraty lub uszkodzenia rzeczy przechodzi na kupującego z chwilą jej wydania kupującemu. Za wydanie rzeczy uważa się jej powierzenie przez sprzedawcę przewoźnikowi, jeżeli sprzedawca nie miał wpływu na wybór przewoźnika przez kupującego. Postanowienia mniej korzystne dla kupującego są nieważne.

Kwestia „wpływu na wybór przewoźnika” była analizowana w jednym z poprzednich wpisów. W każdym przypadku, gdy sprzedawca oferuje konsumentowi różne opcje dostawy i ten wybiera spośród nich – sprzedawca ma wpływ na wybór przewoźnika. Skoro tak, to sprzedawca ponosi odpowiedzialność za rzecz do momentu, gdy ta zostanie wydana konsumentowi.

Odpowiedzialność podmiotu trzeciego?

Paradoks sytuacji, gdy dochodzi do ustaleń między konsumentem i przewoźnikiem polega na tym, że nie wiąże ich żaden stosunek prawny. Konsument zawarł umowę sprzedaży ze sprzedawcą, a sprzedawca umowę przewozu z przewoźnikiem. Tymczasem te ustalenia mają wpływ na sytuację prawną tego, których w nich nie bierze udziału, czyli sprzedawcy. Jeśli zatem pojawią się jakieś problemy (zagubienie, zniszczenie przesyłki, odmowa jej wydania przez sąsiada) konsument będzie miał roszczenie do sprzedawcy. Wystarczy tylko że wykaże, że przesyłka nie została mu wydana.

Podsumowanie

Praktyka pozostawiania przesyłki kurierskiej sąsiadowi w większości przypadków po prostu działa. Nie znaczy to, że nie mogą się pojawić na jej tle jakieś problemy. Jeżeli z jakichś przyczyn nie dojdzie do wydania przesyłki konsumentowi, odpowiedzialność ponosi sprzedawca. Pozostawianie przesyłki u sąsiada należy uznać za nieprawidłowe wykonanie umowy przewozu, niezależnie od tego czy doszło do tego w porozumieniu z konsumentem. Za błąd przewoźnika odpowiada wobec konsumenta sprzedawca, gdyż miało to miejsce przed wydaniem przesyłki. Obecne przepisy wyraźnie faworyzują w tej sytuacji konsumenta, który praktycznie w każdej sytuacji podlega ochronie prawnej.

19 lis

Konsument reklamuje – przedsiębiorca ma 30 dni na odpowiedź

Mirosław Dyka

Prawo 30 dni, konsument, termin

Od 10 stycznia 2017 r. obowiązuje w naszym kraju Ustawa o pozasądowym rozwiązywaniu sporów konsumenckich. Przynosi ona nową procedurę – alternatywne rozwiązywanie sporów konsumenckich na etapie przedsądowym.

Nowy akt prawny spowodował także zmiany w Ustawie o prawach konsumenta, w której dodano nowy przepis – art. 7a:

Art. 7a

1. Jeżeli przepisy odrębne nie stanowią inaczej, przedsiębiorca jest obowiązany udzielić odpowiedzi na reklamację konsumenta w terminie 30 dni od dnia jej otrzymania.

2. Jeżeli przedsiębiorca nie udzielił odpowiedzi na reklamację w terminie, o którym mowa w ust. 1, uważa się, że uznał reklamację.

3. Odpowiedź na reklamację przedsiębiorca przekazuje konsumentowi na papierze lub innym trwałym nośniku.

Jak było dotychczas

Już wcześniej w przepisach ustaw tzw. sektorowych (np. branża turystyczna, telekomunikacyjna) wskazane były terminy, w których przedsiębiorca był zobowiązany do udzielenia odpowiedzi na złożoną mu reklamację. Nowy przepis wprowadza ogólną zasadę, obowiązującą przedsiębiorców z każdej branży pod warunkiem, że w danym przypadku nie obowiązują przepisy odrębne. Przykładem takiego odrębnego uregulowania jest przepis art. 561(5) kodeksu cywilnego:

Art. 561(5) Jeżeli kupujący będący konsumentem zażądał wymiany rzeczy lub usunięcia wady albo złożył oświadczenie o obniżeniu ceny, określając kwotę, o którą cena ma być obniżona, a sprzedawca nie ustosunkował się do tego żądania w terminie czternastu dni, uważa się, że żądanie to uznał za uzasadnione.

Zauważyć należy, że powyższy przepis odnosi się do rękojmi za wady, która jest szczególnym rodzajem reklamacji, opisanej w przepisach art. 556-576 kodeksu cywilnego. Żeby jednak 14-dniowy termin obowiązujący sprzedawcę do ustosunkowania się do żądania z tytułu rękojmi w ogóle zaczął biec, konieczne jest prawidłowe wskazanie roszczeń kupującego-konsumenta, spośród określonych w przepisie art. 561(5) k.c. Termin 30-dniowy na udzielenie odpowiedzi dotyczy zaś nie tylko sprzedawcy (jak przy rękojmi) lecz każdego przedsiębiorcy, do którego konsument kieruje reklamację kwestionując tym samym prawidłowe wykonanie zawartej umowy.

Nowy przepis

Różnica między przepisami art. 7a Ustawy o prawach konsumenta i art. 561(5) kodeksu cywilnego polega na tym, że w odróżnieniu od kodeksu cywilnego w Ustawie o prawach konsumenta nie wskazano, w jaki sposób konsument powinien skonkretyzować swoje roszczenie. Za to przy rękojmi jest to wymagane. Podobne są konsekwencje bezskutecznego upływu obu terminów, czyli następuje wtedy niejako „automatyczne” uznanie roszczeń konsumenta. Można postawić pytanie, co jeśli konsument nie skonkretyzował roszczenia (zgłosił jedynie zarzut) bądź przedstawił żądania alternatywne? Odpowiedzi powinny pojawić się niedługo w orzecznictwie sądowym i doktrynie.

Warto pochylić się nad praktycznymi skutkami nowej regulacji w typowych życiowych sytuacjach. Na przykład przy umowach zawartych przez konsumenta z przedsiębiorcą co do usług edukacyjnych (szkoła językowa), mycia czy sprzątania (firma sprzątająca), usług opieki na dzieckiem itd. Z nowego przepisu art. 7a Ustawy o prawach konsumenta wynika, że jeśli przedsiębiorca w ciągu 30 dni (kalendarzowych) nie udzieli odpowiedzi na reklamację konsumenta, to następuje jej uznanie. Można więc stwierdzić, że skoro każda reklamacja kwestionuje prawidłowe wykonanie umowy – ten fakt zostaje przesądzony wskutek bezskutecznego upływu terminu na odpowiedź przedsiębiorcy. Otwarta pozostaje jedynie kwestia konkretnych roszczeń – np. obniżenia ceny za usługę.

Odpowiedź przedsiębiorcy na reklamację powinna być udzielona na papierze lub innym trwałym nośniku informacji. Zalicza się do tego także odpowiedź za pomocą poczty elektronicznej – email.

25 wrz

Przedsiębiorco, nalicz 40 euro za wezwanie do zapłaty

Mirosław Dyka

Prawo 40 euro, wezwanie do zapłaty

Od czasu wejścia w życie (28 kwietnia 2013 r.) Ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, przedsiębiorca ma prawo domagać się od swego dłużnika – kontrahenta kwoty 40 euro tytułem zwrotu kosztów odzyskiwania należności wynikających z transakcji handlowych.

Uprawnienie to dotyczy transakcji zawartych od dnia wejścia w życie Ustawy i wynika z przepisu:

Art. 10.

1. Wierzycielowi, od dnia nabycia uprawnienia do odsetek, o których mowa w art. 7 ust. 1 lub art. 8 ust. 1, przysługuje od dłużnika, bez wezwania, równowartość kwoty 40 euro przeliczonej na złote według średniego kursu euro ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski ostatniego dnia roboczego miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym świadczenie pieniężne stało się wymagalne, stanowiącej rekompensatę za koszty odzyskiwania należności.

2. Oprócz kwoty, o której mowa w ust. 1, wierzycielowi przysługuje również zwrot, w uzasadnionej wysokości, poniesionych kosztów odzyskiwania należności przewyższających tę kwotę.

3. Uprawnienie do kwoty, o której mowa w ust. 1, przysługuje od transakcji handlowej, z zastrzeżeniem art. 11 ust. 2 pkt 2.

Powyższe oznacza, że z chwilą bezskutecznego upływu terminu zapłaty wskazanego np. na fakturze, przedsiębiorca może domagać się od kontrahenta:

należności głównej
odsetek liczonych od należności głównej od dnia następującego po terminie zapłaty do dnia zapłaty
oraz zryczałtowanej kwoty 40 euro.

Kto i kiedy może skorzystać

Warunkiem skorzystania z tego uprawnienia jest to, by zarówno wierzyciel jak i dłużnik byli przedsiębiorcami w rozumieniu Ustawy (art. 2) oraz by należność wynikała z transakcji handlowej, a więc odpłatnej dostawy towaru lub odpłatnego świadczenia usługi, dokonywanych w związku z wykonywaną przez strony działalnością gospodarczą. Oprócz tego konieczne jest spełnienie warunków podobnie jak przy żądaniu odsetek, a więc by wierzyciel spełnił swoje świadczenie wobec dłużnika i nie otrzymał zapłaty w terminie określonym w umowie. Co istotne, kwota 40 euro stanowi ryczałt, zatem nie dotyczy rzeczywistych kosztów odzyskiwania należności. Jeżeli te koszty są wyższe, wierzyciel może domagać się ich zasądzenia ponad kwotę ryczałtu (art. 10 Ustawy). Potwierdził to Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 11 grudnia 2015 roku (III CZP 94/15) orzekając, że rekompensata w wysokości 40 euro przysługuje wierzycielowi bez konieczności wykazania, że koszty te zostały poniesione. Pamiętać jednak należy, że w orzecznictwie przyjmuje się dopuszczalność dokonywania oceny roszczenia dotyczącego rekompensaty przez pryzmat art. 5 k.c., a zatem nadużycia prawa. Wypowiedział się na ten temat Sąd Okręgowy w Rzeszowie w wyroku z dnia 9 czerwca 2016 r. (VI Ga 90/16):

„(…) W okolicznościach sprawy w ocenie Sądu Okręgowego, żądanie powoda należy właśnie ocenić w świetle art. 5 k.c. jako nadużycie i wypaczenie przyznanego mu przez ustawodawcę prawa. Z tytułu samej tylko okoliczności opóźnienia, (nawet niezawinionego uchybienia terminowi zapłaty) pozwany poniósł konsekwencje płacąc przewidziane na tę liczność odsetki. Kwota zaś 40 euro, naliczana automatycznie nawet w wypadku niewielkiego opóźnienia w zapłacie każdego należnego świadczenia, pomimo jej zapłaty wraz z odsetkami, bez podjęcia ze strony uprawnionego jakiejkolwiek próby windykacji (a trud właśnie windykacji miała rekompensować) nie może stać się dodatkowym, regularnym źródłem pozyskiwania środków przez uprawnionego pozostającym w zupełnym oderwaniu od funkcji jaką miała pełnić”.

Od jednej czy od kilku faktur?

Kwoty 40 euro można domagać odrębnie dla każdej nieopłaconej w terminie faktury, gdyż uprawnienie dotyczy wierzytelności pieniężnej w ramach jednej umowy. Jeżeli jednak wierzytelność ta zgodnie z umową powinna być spełniana w częściach, kwota równowartości 40 euro przysługuje wierzycielowi odrębnie w stosunku do każdej niezapłaconej części (art. 11 ust. 2 pkt Ustawy).

Wzywać do zapłaty?

Obecne w przepisie art. 10 ust. Ustawy sformułowanie „bez wezwania” oznacza, że ekwiwalent 40 euro należy się automatycznie w wyniku upływu terminu płatności. Z tego wynika, że w ewentualnym postępowaniu sądowym wierzyciel winien wykazać przed sądem tylko fakt opóźnienia w zapłacie, aby roszczenie dotyczące rekompensaty zostało uznane za zasadne. Teoretycznie więc można dochodzić rekompensaty przed sądem nawet wówczas, gdy przedsądowe wezwanie do zapłaty dotyczyło np. tylko należności głównej. Jednak w przypadku dochodzenia zwrotu kosztów windykacji przekraczających ryczałt, dłużnika należy wezwać do zapłaty tychże na zasadach ogólnych wyrażonych w art. 455 k.c. – tak wynika z wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 12 maja 2016 r. (I ACa 110/16):

„Przepis art. 10 ust 2 nie zdejmuje z wierzyciela obowiązku wezwania dłużnika do spełnienia świadczenia. Jeżeli więc koszty windykacyjne przekroczą równowartość 40 euro wierzyciel zobowiązany jest zgodnie z treścią art. 455 k.c. wezwać dłużnika do zapłaty”.

Podsumowanie

Warto zatem korzystać z instytucji zryczałtowanej rekompensaty kosztów odzyskiwania należności i domagać się jej od nierzetelnego dłużnika. Uprawnienie to w zamierzeniu ustawodawcy ma stanowić dla wierzycieli łatwą do dochodzenia rekompensatę prowadzonej windykacji i przede wszystkim – mobilizować dłużników do dokonywania terminowej zapłaty należności.

11 wrz

Awaria terminala płatniczego gdy brakuje gotówki

Mirosław Dyka

Prawo awaria terminala, gotówka, karta płatnicza, płatność, zwłoka

Co robić jeśli w czasie dokonywania płatności kartą dojdzie do awarii terminala płatniczego? Co jeśli akurat nie mamy przy sobie gotówki? Jak wtedy wygląda sytuacja prawna kupującego?

Płatności elektroniczne stają się coraz popularniejsze i powoli wypierają tradycyjną gotówkę. Wygoda korzystania z kart kredytowych, debetowych, zbliżeniowych, czy też płatności mobilnych za pomocą telefonu sprawia, że dokonujemy zakupów często nie mając przy sobie wystarczającej ilości banknotów czy bilonu.

Rozważamy przypadek, gdy sprzedawca wyraźnie oferuje płatności elektroniczne, np. poprzez ekspozycję logo danej karty płatniczej, czy też informacji o przyjmowaniu płatności kartą. Zakładamy także, że jednocześnie nie ma żadnej udostępnionej dla klienta informacji o ewentualnej awarii terminala płatniczego i przyjmowaniu należności jedynie w formie gotówki.

Klient dokonał zakupu, towar został wydany. W chwili dokonywania transakcji dochodzi do awarii terminala, np. wskutek braku komunikacji. Sprzedawca informuje kupującego, że akceptacja płatności kartą nie jest możliwa. Jeżeli klient nie będzie miał możliwości uregulowania należności w inny sposób powstanie dość kłopotliwa sytuacja…

Umowa sprzedaży została zawarta

Przede wszystkim należy stwierdzić wówczas, że umowa sprzedaży została zawarta. Rozważając to od strony prawnej, złożone zostały zgodne oświadczenia woli (najczęściej konkludentne – dorozumiane). Sprzedawca spełnił swoje świadczenie poprzez wydanie towaru kupującemu – co ma znaczenie dla zawarcia umowy sprzedaży rzeczy oznaczonych co do gatunku. Pozostaje problem świadczenia po stronie klienta, który powinien przecież zapłacić sprzedawcy umówioną cenę. Jasne jest, że klient chce spełnić to świadczenie, wydał bowiem sprzedawcy kartę bądź też sam włożył ją (czy też zbliżył) do terminala.

Czyżby więc problem leżał nie po stronie kupującego lecz po stronie sprzedawcy? Czy w takiej sytuacji mogą znaleźć zastosowanie przepisy kodeksu cywilnego dotyczące tzw. zwłoki wierzyciela, który uchyla się od przyjęcia świadczenia – w tym przypadku od akceptacji płatności kartą?

Niestety, kodeksowa zwłoka wierzyciela dotyczy przypadków, gdy ten nie współdziała z dłużnikiem przy wykonywaniu zobowiązania. Mogłoby tak być, gdyby ewentualnie sprzedawca w ogóle odmówił akceptacji płatności kartą, bez jakiegokolwiek uzasadnienia. Jednak w tym przypadku zarówno kupujący jak i sprzedawca zgodnie współpracują w realizacji płatności. Tyle tylko, że nie dochodzi ona do skutku mimo dobrej woli obydwu stron umowy.

W tym miejscu warto zauważyć, że o ile sama umowa sprzedaży jest zawarta między kupującym a sprzedawcą, to płatność kartą dokonywana przez klienta przechodzi dość skomplikowaną drogę. Jest w ten proces zaangażowanych kilka innych podmiotów (agent rozliczeniowy, organizacja płatnicza, bank) i znajdują wówczas zastosowanie przepisy Ustawy o usługach płatniczych z dnia 19 sierpnia 2011 r. (Dz.U. Nr 199, poz. 1175). Sprzedawca jest w takim układzie nazywany akceptantem. Nas interesuje w szczególności jeden przepis:

Art. 59e Ustawy o usługach płatniczych:

Odmowa przyjęcia zapłaty przez akceptanta może nastąpić w przypadku:

1) upływu terminu, do którego jest możliwe korzystanie z instrumentu płatniczego;

2) zablokowania instrumentu płatniczego;

3) niezgodności podpisu osoby upoważnionej do używania instrumentu płatniczego na instrumencie płatniczym identyfikującym taką osobę z podpisem na dokumencie obciążeniowym;

4) odmowy okazania dokumentu stwierdzającego tożsamość w przypadku, o którym mowa w art. 59f ust. 1;

5) stwierdzenia posługiwania się instrumentem płatniczym przez osobę nieuprawnioną;

6) braku możliwości dokonania akceptacji transakcji płatniczej.

Ostatni, szósty punkt powyższej regulacji jest interpretowany dość szeroko i obejmuje także przypadki awarii terminala płatniczego. Okazuje się więc, że akceptant – czyli nasz sprzedawca, może odmówić w takiej sytuacji przyjęcia zapłaty od kupującego. Oczywiście to w żaden sposób nie rozwiązuje problemu. Można tylko stwierdzić, że życie jak zwykle wyprzedza ustawodawcę, gdyż w opisanej sytuacji po prostu brakuje prostych i skutecznych rozwiązań prawnych.

Trzeba się dogadać

Pozostaje nam więc konkluzja, że awarii terminala płatniczego nie należy traktować w kategoriach „winy” ani sprzedawcy, ani tym bardziej kupującego – którego nie można również winić za brak posiadania przy sobie odpowiedniej ilości gotówki. Odpowiedzialność za problem rozmywa się po stronie podmiotów trzecich. Natomiast kupujący i sprzedawca powinni w dalszym ciągu, z zachowaniem dobrej woli współdziałać w rozwiązaniu tej skomplikowanej sytuacji – bo to leży w najlepszym interesie obu stron.

Możliwe jest więc w niektórych przypadkach odstąpienie od umowy i zwrot wzajemnych świadczeń, który sprowadza się do zwrotu przez kupującego zakupionego towaru. Oczywiście nie będzie to możliwe np. po skonsumowaniu obiadu w restauracji, czy też po zatankowaniu paliwa do baku na stacji benzynowej. W takich przypadkach należy wspólnie szukać innych sposobów uregulowania należności. Choćby za pomocą telefonu komórkowego (płatności blik), skorzystania z bankomatu (o ile jest w pobliżu), przelewu dokonanego za pomocą komputera sprzedawcy. Jest także możliwe wystawienie przez sprzedawcę faktury z odroczonym terminem płatności.

Pamiętać należy, że sprzedawca nie ma prawa żądać od kupującego jakiegokolwiek „zastawu”, w szczególności pozostawienia dokumentu tożsamości lub samej karty płatniczej. Nie próbujmy także sami tego proponować ze względu m.in. na ochronę danych osobowych czy inne niebezpieczeństwa związane z wykorzystaniem dowodów tożsamości. Także wzywanie policji na nic się nie zda, skończy się jedynie spisaniem protokołu i niepotrzebną eskalacją konfliktu.

Doświadczeni sprzedawcy zazwyczaj są przygotowani na tego rodzaju sytuacje (szczególnie stacje benzynowe) i potrafią zaproponować rozsądne rozwiązanie, satysfakcjonujące obie strony. Polubowne, dokonane z dobrą wolą zarówno kupującego jak i sprzedawcy wyjście z sytuacji jest konieczne, gdy brak jest prostego rozwiązania prawnego. Spór na tym tle między stronami nie przyniesie korzyści żadnej z nich.

1 2 3 4